terça-feira, 5 de agosto de 2014

Tecnologia

                                   Tecnologia



1 - Tẹknọ́lọ́jì, Ìmọ̀nàmúṣe, s. Tecnologia.

2 - Iṣẹ́ ẹlẹ́rọ, s. Indústria.
3 -  Sáyẹ́nsì kọ̀mpútà, s. Ciência da computação.
4 - Ìfitónilétí, s. Informática.
5 - Àwọn sístẹ̀mù ìṣiṣẹ́ kọ̀mpútà, s. Sistemas operativos.
6 - Ìsopọ̀ kọ̀mpútà, s. Redes de computadores.
7 - Àwọn prótókólù Internet, s. Protocolos Internet.
8 - Tẹknọ́lọ́jì amóhùnmáwòrán, s. Tecnologia de televisão
9 - Àwọn akéde, s. Mídias.
10 - Àwọn ìwé-ìròyìn, s. Jornais.
11 - Ìṣeròyìn, s. Jornalismo.
12 - Ìbánisọ̀rọ̀, s. Telecomunicação.
13 - Tẹlifísàn, s. Televisão.
14 - Ojúọ̀nà IP, s. Endereço IP. Endereço IP ( Protocolo de internet ou Internet Protocol), de forma genérica, é uma identificação de um dispositivo (computador, impressora, etc) em uma rede local ou pública. Cada computador na internet possui um IP (Internet Protocol ou Protocolo de internet) único, que é o meio em que as máquinas usam para se comunicarem na Internet.
15 -Àfigbébánisọ̀rọ̀, ìbánisọ̀rọ̀-ọ̀ọ́kán, s. Telecomunicação.
16 - Ìṣèlànà kọ̀mpútà, s. Programação.
17 - Àwọn èdè ìṣèlànà kọ̀mpútà, s. Linguagens de programação.
18 - Tẹknọ́lọ́jì onínọ́mbà, s. Tecnologia digital.
19 - Àwọn irú tẹknọ́lọ́jì, s. Tipos de tecnologia.





Biografia

                    Wole Soyinka


Ìbí: 13 Oṣù Keje 1934 (ọmọ ọdún 80)               Abẹ́òkúta, Ìpínlẹ̀ Ògùn, Nàìjíríà.


Nascimento: 13 de julho de 1934 (80 anos), Abeokuta, Estado de Ogun, Nigéria.


"O Tigre não precisa proclamar a sua tigritude".



Àkójọ́pọ̀ Itumọ̀ (Glossário).
Ìwé gbédègbéyọ̀  (Vocabulário).

1 - Wọlé Sóyinká = Wole Soyinka.

2 - Ẹ̀bùn Nobel nínú Lítíréṣọ̀ = Nobel de Literatura.
3 - Ẹlẹ́bùn Nobel nínú Lítíréṣọ̀ = Laureado do Nobel de Literatura.

Ìgbésíayé Wọlé Sóyinká. 
Biografia de Wole Soyinka.


                       Cristiane Sobral


Escritor e homem de letras nigeriano, Akinwande Oluwole Soyinka nasceu a 13 de julho de 1934, em Abeokuta, nas proximidades de Ibadan. Filho de um mestre-escola e da dona de uma loja, teve acesso a uma educação cuidada.
Após ter concluído os seus estudos propedêuticos no Instituto Superior de Ibadan, partiu em 1954 para o Reino Unido, matriculando-se no curso de Literatura Inglesa da Universidade de Leeds, que concluiu em 1959.
Enquanto estudante apaixonou-se pelo teatro, e por altura da sua formação, já havia levado a palco algumas peças da sua autoria, como A Quality Of Violence (1959), The Swamp Dwellers e The Lion And The Jewel, em que descrevia as andanças de um professor e de um ancião chefe tribal africano, na sua tentativa de conquistar o coração de uma jovem. Ambas foram reunidas num volume em 1963. Em 1960 regressou à Nigéria, onde, após ter recebido uma bolsa da Fundação Rockefeller, fundou uma companhia de teatro, The 1960 Masks. Publicou nesse ano A Dance In The Forests (1960), peça que celebrava a Independência da Nigéria, e que combinava uma expressão tradicional africana com técnicas europeias do teatro de vanguarda. Em 1965 apareceu com Kongi's Harvest e The Road.
A Guerra Civil nigeriana rebentou em 1967, em consequência do movimento separatista do biafra. Soyinka publicou, nesse ano, um artigo em que apelava à paz, e foi imediatamente aprisionado e acusado de conspiração com os rebeldes. Libertado em 1969 sobretudo por força dos protestos de vários escritores, como por exemplo, Robert Lowell e Lillian Hellman, começou a trabalhar como professor. 
Em 1970 publicou Madmen And Specialists, uma peça de teatro em que exprimia o seu descontentamento face à corrupção e à sede de poder que se vivia no país e, em 1972 debruçou-se sobre a sua experiência no cárcere ao publicar The Man Died, obra que acabou por ser interdita no seu país.
Observando as garras da censura assomando-se do seu trabalho, optou por abandonar a Nigéria nesse ano de 1972. Chegou portanto a Inglaterra, onde se tornou professor convidado no Churchill College de Cambridge. Doutorou-se pela Universidade de Leeds em 1973. Durante esse período publicou obras como Jero's Metamorphosis (1972) e Death And The King's Horsemen (1975).
Mudou-se para o Gana em 1975, onde colaborou com o periódico Transition como editor mas, depois de um golpe de estado ocorrido no país, regressou à Nigéria, onde passou a ocupar o cargo de professor catedrático de Inglês na Universidade de Ife. Em 1976 publicou Myth, Literature, And The African World, um célebre embrião do pensamento pan-africanista que o caracterizou.
Em 1993 participou numa marcha de protesto contra o regime militar do ditador Sani Abacha, o que fez com que tivesse que deixar o país no ano seguinte, acusado de atentados bombistas contra o exército. Pôde no entanto regressar em 1998, após a morte de Abacha.
Foi galardoado com o Prémio Nobel da Literatura em 1986. Em 2001 Soyinka publicou King Baabu, uma paródia aos ditadores africanos.

Como referenciar este artigo:

Wole Soyinka. In Infopédia [Em linha]. Porto: Porto Editora, 2003-2012. [Consult. 2012-01-18].

Disponível na www: .




Sociologia

                                                                     
           Ìṣeọ̀rọ̀àwùjọ (sociologia)



1 - Ìṣẹlẹ́yàmẹ̀yà, s. Racismo.
2 - Aláìfẹ́irúẹ̀mnìkéjì, s. Racista.
3 - Àwùjọ, s. Sociedade.
4- Ètòìlú àwùjọ, s. Política social.
5. Sáyẹ́nsì àwùjọ, s. Ciência social.
6 - Onígbàngbà ìṣeọ̀rọ̀àwùjọ, s. Macrossociologia. 
7 -  Oníkékeré ìṣàgbéṣe, s. Micro agência.
8 -  Oníkékeré ìṣeọ̀rọ̀àwùjọ, s. Microssociologia.
9 -  Ìpele àwùjọ, s. Estrutura social.
10 - Ìtòlẹ́se àwùjọ, s. Estratificação social.
11 - Àtòsọ́tọ̀ àwùjọ, s. Classe social.
12 -  Àṣà, s. Costume, hábito, moda.
13 - Ìyípòpadà àwùjọ, s. Mobilidade social.
14 -  Ẹ̀sìn, s. Religião.
15 -  Ìsọditaráayé, s. Secularização.
16 - Òfin , s. Lei.
17 - Ìyájú, s. Desvio.
18 - Ìpele àwùjọ àti ìṣàgbéṣe ẹnìkọ̀kan = Estrutura e agência.
19 - Àdìmúlẹ̀, s. Instituição.
20 - Àdìmúlẹ̀ ìlera, s. Instituição de saúde.
21 - Oníwòsàn, s. Médico.
22 - Ológun, s. Militar.
23 -  Ìjẹníyà, s. Punição.
24 - Orí íńtánẹ́ẹ̀tì, s. On-line.
25 -  Ìmọ̀ sáyẹ́nsì, s. Conhecimento científico.
26 - Àwọn aṣèwadìí àwùjọ, s. Investigações sociais.
27 - Aṣèwadìí ìdárasí, s. Pesquisa qualitativa.
28 - Aṣèwadìí ìpòsí, s. Pesquisa quantitativa.
29 - Àròjinlẹ̀, s. Teoria.
30 - Ilẹ̀ọbalúayé, ilẹ̀-Ọba, ilẹ̀jọbas. Império.
31 - Àṣàpúpọ̀, s. Multiculturalismo.
32 -  Ọ̀pọ̀lọ́pọ̀ ẹ̀yà ènìyàn, s. Multiétnico, sociedade multiétnica.
33 - , s. Escravo.
34 - Oko , òwò ẹrú, títà àti ríra ènìyàn, s. Escravidão, escravatura.
35 - Ogun Abẹ́lé, s. Guerra civil.
36 - Ogun, s. Guerra.
37 - Ogun Àgbáyé, s. Gerra mundial.
38 - Ogun Àgbáyé Kìíní, s. Primeira guerra mundial.
39 - Ogun Àgbáyé Ẹlẹ́ẹ̀kejì, Ogun Àgbáyé Kejì, s. Segunda guerra mundial.
40 - Ìjídìde, s. Revolução.
41 - Àbíníbí ará Amẹ́ríkà s. Nativo americano.
42 - Ìjọba, s. Governo, reino.
43 - Irú ìjọba, s. Forma de governo.
44 - Ìjọbapọ̀, Orílẹ̀-èdè ìjọba àpapọ̀, Orílẹ̀-èdè àpapọ̀, s. Federal.
45 - Ilẹ̀ ọbalúayé, s. Imperial.
46 - Ọlọ́ba, àdájọba, ìdọ́bajẹs. Monarquia.
47 - Ìṣetọlọ́ba, s. Monarquismo.
48 - Ìjọba ológun, s. Junta militar.
49 - Ọlọ́ba pátápátá, s. Monarquia absoluta.
50 - Ọlọ́ba onílànàìrẹ́pọ̀, s. Monarquia constitucional.
51 - Ìjọba àìlólórí, s. Anarquismo.
52 - Òṣèlúaráìlú, s. Democracia.
53 - Òṣèlúaráìlú òṣèlú aṣojú, s. Democracia representativa.
54 - Orílẹ̀-èdè olómìnira, s. República.
55 - Ìṣẹ̀lẹ̀ ìdánilóró, s. Ataques ou atentado terrorista.
56 - Ìṣedánilóró, s. Terrorismo.
57 - Olùdánilóró, s. Terrorista.
58 - Ogun sí Ìṣedánilóró, s. Guerra ao terrorismo.
59 - Ìṣekọ́múnístì, s. Comunismo.
60 - Ìṣesósíálístì, s. Socialismo.
60 - Ìṣekápítálístì, ìṣeòwòèlé, s. Capitalismo.
61 -  Ìjàkádì ipò, s. Luta de classe.
62 - Manifẹ́stò Kómúnístì, s. Manifesto comunista.
63 - Aṣeọ̀rọ̀-òkòwò olóṣèlú, s. Economista político.
64 - Aṣeròjinlẹ̀ olóṣèlú, s. Teórico político.
65 - Aṣeọ̀rọ̀-àwùjọ, onímọ̀ àwùjọs. Sociólogo.
66 -  Àdéhún àwùjọ, májẹ̀mú àwùjọs. Contrato social.
67 - Ìdájọ́, s. Justiça.
68 - Àláfíà, s. Paz.
69 - Àwọn ẹ̀tọ́ ọmọnìyàn, s. Direitos humanos.
70 - Bákannáà, adj. Igualitário, mesmo, idêntico, similar.
71 - Alájídìde, s. Revolucionário. 
72 - Àwọn ọ̀nà ìmúwàyé, s. Meios de produção.
73 - Àwọn ẹ̀tọ́ ẹ̀, s. Direitos naturais.
74 - Òfin káríayé, s. Direitos internacional.
75 - Ìkéde Akáríayé fún àwọn Ẹ̀tọ́ Ọmọnìyàn, s.  Declaração Universal dos Direitos Humanos.
76 - Òṣèlú aláwùjọ, s. Social-democracia.
77 - Alágbáláayé, s. Universalista.
78 - Àgbáláayé, s. Universal.
79 - Àgbájọ, s. Organização.
80 - Àjọṣepọ̀, s. Federação.
81 - Ọ̀làjú, s. Iluminismo.
82 - Ìṣeolómìnira ijọ́hun, s. Republicanismo clássico.
83 - Ọ̀rọ̀-òfin, s. Jurisprudência.
84 - Ìmòye sáyẹ́nsì àwùjọ, s. Filosofia da ciência social.
85 - Ìṣiṣẹ́ìtòkòwò, ìtòkòwò, s. Economia.
86 - Ìtòkòwò olóṣèlú, s. Economia política.
87 - Ìmòye olóṣèlú, ìmọ̀-òye olóṣèlús. Filosofia política.
88 - Àwọn ọmọẹgbẹ́, s. Os membros.
89 - Àwọn ọ̀nà ìmúwàyé, s. Meios de produção.


Ìṣẹ̀lẹ̀  ifikuparaeni, s. Ataque suicida.